Page 9 - PINARBAŞI Kültür Sanat Edebiyat-Nisan 2024

PINARBAŞI

4- Yüksek Değerlerin İstismarı ve Demokratik sebepten dolayı diyoruz ki Millî Eğitim Bakanlığının
Zihniyet İhtiyacı kabul ettiği “on adet kök değer’e on birinci kök değer
Nihayet bu son bölümde değerlerin istismarı me- olarak demokratik zihniyetin de eklenmesi ile birlik-
selesine ve bunun bir bakıma panzehir niteliğinde te bunun eğitim kurumlarında müfredat, seminer ve
gördüğümüz fakat ne yazık ki bizde hâlen geliştiği konferanslar çerçevesinde işlenmesi elzemdir.
tartışmalı olan demokratik zihniyet meselesine te- Bir zamanlar Kemalizm’in ardına sığınan subayla-
mas etmek istiyoruz. Zihniyetin felsefî tanımı, insa- rın darbe geleneğinden 50 yıl çekmiş bir millet olarak
nın olaylar ve fikirler karşısında aldığı tavır demektir. bunca zaman sonra bir de dini istismar eden cemaat
Bu bağlamda demokratik zihniyet, insanın tarih bo- bağlantılı subayların darbe geleneğine dûçar olma-
yunca dinler, fikrî ve felsefî birikimler çerçevesinde malıydık. Bu ifadeleri fazla abartılı bulanları, 15 Tem-
bugüne kadar kazandığı temel hak ve hürriyetlere uy- muz akşamı harekete geçenlerin arkasında kimlerin,
gun şekilde tavır almasını gerektirmektedir. Bunlar hangi uluslararası güçlerin bulunduğunu bir daha
bilindiği gibi her insanın daha doğarken sahip olduğu düşünmeye dâvet edelim.
kabul edilen yaşama, mülk edinme, inanma, öğren- Sonuç olarak, bu ülkede eğer göstermelik olsun
me, düşüncesini açığa vurma vb. hakları ile bunları diye değil de samimi bir niyetle “değerler eğitimi” ya-
gerek elde etmesi gerekse koruması için elzem olan pılacaksa, felsefe ve ahlâk teorilerinden yararlanarak,
özgürlük ve eşitlik ilkeleridir. Devletler ise bu temel dünyada ne olup bittiğine bakarak, insanlığın geldiği
hak ve hürriyetlerin güvence altında tutulması için yönetim şekilleri tecrübesinde bütün eksiklerine rağ-
vardır. Bütün bu değerler, bilindiği gibi, uzun bir ta- men demokrasiyi kâmil anlamda kurmaktan başka
rihi sürecin ardından (fazlasıyla birlikte) 1948 yılında çaremiz yoktur. Bu bağlamda demokratik zihniyeti
kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’yle ka- (veya tutumu) evimizden iş yerimize, okulumuzdan,
yıt altına alınmıştır. Ama gerek bizde gerekse hak ve derneğimizden devletimizin her kademesine kadar
hürriyetimizi güvence altında tutacak devlette yuka- hâkim kılmak zorundayız, diye düşünüyoruz. Hat-
rıda saydığımız gaye değerler, yani, saygı, dürüstlük, ta bu düşünceyle demokratik zihniyet sahibi olma-
adalet, barış, merhamet vb. yüksek değerler bilinci yı değerler cetvelinde “on adet kök değer’e eklemek,
yoksa İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nde yazılı ifa- onunla kalmayıp içselleştirmekten, böylece hayatı-
deler yeterli olmamakta ya da hak arama mücadelesi mıza hâkim kılmaktan başka çıkar yolumuz yoktur.
uluslar-üstü kuruluşlara (Avrupa İnsan Hakları vb.) Yukarıda Millî Eğitim’in açıkladığı “on adet kök de-
kadar uzanmaktadır. ğer’e “demokratik zihniyet” de eklenmelidir derken,
Demokratik zihniyetin gelişmediği ülkelerde, de- ‘niçin’ine en sonunda geleceğiz. İşte gerekçesi budur.
mokrasinin bir rejim olarak, bütün kurumlarıyla iş- Bu gerekçeyle demokratik zihniyetin içselleştirilmesi
leyeceğini düşünmek saflık olarak görülmelidir. 1876 ve demokrasinin “çağdaş hukuk devleti” niteliğiyle
itibariyle bir buçuk asra ulaşan tecrübemize rağmen bütün hayatımıza hâkim kılınması, değerler istisma-
halen darbeler geleneğinden kurtulamayışımızı baş- rının da panzehirizdir.
ka ne ile izah edebiliriz? En son 15 Temmuz darbe Konumuzu yakın tarihimizin büyük anayasa hu-
teşebbüsü, hem de bir dinî cemaatin kontrolüne gi- kukçularından Ord. Prof. Ali Fuat Başgil’in bir sö-
ren bir kısım sözde asker kanalıyla gerçekleştirilmeye zünü bir daha hatırlatarak tamamlayalım: “Biz bu
çalışılan kanlı kalkışma hareketi, nerede hata yaptığı- memlekette mutlakiyet, otoriter meşrutiyet, liberal
mızı yeniden düşünmemizi gerektirmektedir. meşrutiyet ve otoriter cumhuriyet rejimlerini birbiri
İslâm ve demokrasi ilişkisine dair yeterince teorik ardınca yaşadık. Bugün klasik devlet rejimlerinden
alt yapı olduğuna inanıyorsak (ki, şahsen ben de buna sonuncusunu, yani demokrasiyi tecrübe etmekteyiz.
inananlardanım: Kur’an’ın Şûrâ sûresi 38. âyetindeki Dikkat edelim, bu tecrübede muvaffak olamazsak,
“Onlar, bütün işlerini aralarında istişare ederek - kar- geriye dönemeyeceğimize göre, tecrübe edilecek bir
şılıklı danışarak - karara bağlarlar.” hükmü hep yeter- tek rejim kalmıştır. Onu ben söylemeyeyim, siz dü-
li dayanak sayılmıştır), bir buçuk asrı bulan zaman- şününüz.”
2
dan beri de tecrübe ediyorsak, geriye kalan tek engel,
demokrasiye olan inanç eksikliği denilebilir. 2 Ali Fuat Başgil, İlmin Işığında Günün Meseleleri, Yağmur Y. İstan-

İşte bu bağlamda, yüksek değerlerin nasıl istismar bul 1960, s. 2. (Merhum Hoca burada, otoriter meşrutiyetten şüphesiz
edilebildiğini görerek, bunun panzehrinin ise demok- I. Meşrutiyeti, liberal meşrutiyetten, II. Meşrutiyeti ve otoriter cum-
ratik zihniyeti içselleştirmekten geçtiğine inanıyoruz. huriyetten de 1923-50 arasını kastetmektedir. Geriye kalan “tecrübe
edilecek bir tek rejim”den kastettiği ise, muhakkak ki o gün Türkiye
Kabul etmeliyiz ki, hangi değer ve inanç olursa ol- için büyük tehdit oluşturan “komünizm” idi. Siz bugün için onu, adı
sun, onu içselleştirmek bir süreç ve eğitim işidir. O ne olursa olsun mahiyeti aynı sayılan “otokrat-totaliter bir rejim” ola-
rak anlayabilirsiniz.)
07 2. Sayı Nisan 2024