Page 12 - PINARŞBAI Kültür Sanat Edebiyat Dergisi

PINARBAŞI Kültür Sanat Edebiyat Dergisi

normal bir yerleşim yeri haline gelen bu şehirlerin Kültürün maddi unsurlarında meydana gelen
ilk örneklerini Hz. Ömer’in emriyle tesis edilen ve bu kesintiler manaya da sirayet etmiş; merkezinde
gerçek şehir hüviyetine Emevîler zamanında kavu- mabedin, eğitim kurumlarının ve çarşının yer aldı-
şan Kûfe, Basra ve Fustat oluşturdu. Bu şehirlerin ğı, konutları bahçeli ve avlulu nizamla inşa edilen
merkezini de Medine’de olduğu gibi ulu cami teşkil yaşanabilir şehirlerin yerini merkezinde çok katlı
ediyordu. Kûfe’yi kuran Sa‘d b. Ebû Vakkās şehir binaların ve AVM’lerin yer aldığı beton ve asfalt
planında ilk defa cami yerini belirlemiş, daha sonra yığını ruhsuz mekânlar şehir olarak kurgulanır
güçlü bir okçuya dört yönde oklar attırarak evle- olmuştur. Geniş ailelerin bir arada yaşayabildiği
rin okların düştüğü yerin ötesine yapılmasına izin meskenler, yoğun komşuluk ilişkileri, birbirinin
vermişti. Kûfe’nin merkezinde de cami, vali konağı güneşini kesmekten imtina eyleyen bir algının
olarak kullanılacak dârülimâre ve pazar yeri bulu- oluşturduğu sokaklarıyla insanı doğadan ve top-
nuyor, şehrin bütün ana caddeleri Kûfe’nin ortasın- lumdan koparmayan “bizim şehirlerimiz” zamana
daki meydana açılıyordu. yenik düştüler.
Şehirleri; yüksek binalardan, asfalt yollardan, Lütfi Bergen, “Kenti Durduran Şehir” adlı ese-
alışveriş merkezlerinden ibaret mekânlar olarak rinde teknolojinin tahrip ettiği ve ruhundan kopar-
görmek ne büyük yanılgıdır. Şehir kavramı üze- dığı şehirleri eleştirdiği şu cümleler konunun özeti
rinde düşünürken onu hangi sözcükle karşıladı- gibidir: “Öyle bir bina yap ki güneşimin önünde
ğımızdan daha çok ona hangi anlamı yükleyece- gölge etmesin; öyle bir yol yap ki karıncaların rı-
ğimiz önemlidir. Bizim medeniyetimiz şehirleşme zık yürüyüşleri üzerinde meşin ökçe olmayayım.
hususunda güzide örnekler oluşturmuş velakin bu Öyle bir pazar kur ki sattığım mal işsiz bırakmasın
şehirlerimiz gerek mimari dokusu gerekse kurgu- seni, anasından hür doğmuş adamı maraba kılma-
ladığı hayat üslubu açısından kalıcı olamamışlar- sın; dünyayı yese doymaz obura. Öyle bir akit ki,
dır. Gerek şehrin inşasında kullanılan malzemenin benim menfaatim senin rezilliğin olmasın diyenle-
daha çok ahşap ve kerpiç olması gerekse coğrafya- rin diyarıdır şehir. Müslüman bir toplumdan ağaca
mızın yıkıcı istilalarla karşı karşıya kalışı şehirleri- kuşa, güneşe, insana, yolcuya, âleme doğru vakfe-
mizin örnek tarihi dokularıyla günümüze taşınma- dilmektir.”
sına engel olmuştur. Biz, bize benzeyen şehirler inşa etmek zorunda-

10 3. Sayı Haziran 2024